Διατροφικές ετικέτες παντού στην Ευρώπη

Οι διατροφικές πληροφορίες στις ετικέτες τροφίμων έχουν σκοπό να βοηθήσουν τους καταναλωτές να κάνουν πιο υγιεινές επιλογές. Αλλά πόσες πληροφορίες είναι διαθέσιμες στην πραγματικότητα στις συσκευασίες τροφίμων κατά μήκος της Ευρώπης; Μία εκτεταμένη και λεπτομερής ευρωπαϊκή μελέτη του EUFIC μπορεί να δώσει απαντήσεις στο ερώτημα αυτό.  

Το ερευνητικό πρόγραμμα FLABEL

 

Το πρόγραμμα  FLABEL (Food Labelling to Advance Better Education for Life - Επισήμανση Τροφίμων για την Προαγωγή Καλύτερης Διά Βίου Εκπαίδευσης), το οποίο χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχει σκοπό τη μελέτη του βαθμού στον οποίο η επισήμανση τροφίμων επηρεάζει τις διατροφικές επιλογές και τις συνήθειες των Ευρωπαίων καταναλωτών.¹ Λόγω του ότι η γνώση σε σχέση με τη διείσδυση των διατροφικών πληροφοριών στις διατροφικές ετικέτες ανά την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) παραμένει φτωχή, η πρώτη φάση του προγράμματος είχε σκοπό την αποτίμηση του βαθμού έκθεσης των καταναλωτών σε διατροφικές ετικέτες στα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ και στην Τουρκία. Παλαιότερα δεδομένα έδειξαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών τόσο στον τύπο όσο και στην έκταση των πληροφοριών, όμως η μελέτη από την οποία προέκυψαν τα ευρήματα αυτά πραγματοποιήθηκε σε μικρό αριθμό χωρών και δεν εξετάστηκαν όλα τα προϊόντα ανά υπό μελέτη κατηγορία τροφίμων.² 

Σε καθεμία από τις 28 χώρες, το πρόγραμμα FLABEL πραγματοποιήθηκε σε τρεις τύπους καταστημάτων λιανικής πώλησης, ώστε να καλυφθεί μια εκτενής ποικιλία κατασκευαστών: 1) έμποροι ανάμεσα στους 5 πρώτους από πλευράς μεριδίου αγοράς, 2) καταναλωτικοί συνεταιρισμοί ή εθνικοί διανομείς, 3) εκπτωτικές επιχειρήσεις.³ Εξετάστηκαν οι ακόλουθες πέντε κατηγορίες φαγητών και ροφημάτων: 1) γλυκά μπισκότα, 2) δημητριακά πρωινού, 3) κατεψυγμένα προ-συσκευασμένα έτοιμα γεύματα, 4) ανθρακούχα αναψυκτικά και 5) γιαούρτια. Σχεδιάστηκε ένα δίκτυο συλλογής δεδομένων, με σκοπό την καταγραφή: της παρουσίας διατροφικών πληροφοριών, είτε στο εμπρός τμήμα της συσκευασίας (front-of-pack - FOP) είτε στο πίσω τμήμα της συσκευασίας (back-of-pack - BOP), της μορφής στην οποία εμφανίζονται οι διατροφικές πληροφορίες (π.χ. διατροφικός πίνακας), των στοιχείων που αναφέρονται (π.χ. θρεπτικά συστατικά, θερμίδες) και της ύπαρξης ή μη «συμβόλων υγείας» (health logos), διατροφικών ισχυρισμών ή ισχυρισμών υγείας. Μετά από έξι μήνες έρευνας και μετά από έλεγχο περισσότερων από 37.000 προϊόντων σε συνολικά 84 καταστήματα λιανικής πώλησης, προέκυψαν τα παρακάτω αποτελέσματα.

 

Εκτεταμένη η εξάπλωση των διατροφικών πληροφοριών

 

Οι χώρες σε σύγκριση

Στις πέντε κατηγορίες τροφίμων που εξετάστηκαν, οι διατροφικές πληροφορίες ήταν ευρέως διαθέσιμες, παρέχοντας σημαντική πληροφόρηση στους καταναλωτές όσον αφορά τη διατροφική αξία των τροφίμων. Κατά μέσο όρο το 85% των προϊόντων που ελέγχθηκαν είχαν τις διατροφικές πληροφορίες στο πίσω τμήμα της συσκευασίας, με ένα εύρος από 70% στη Σλοβενία έως και περισσότερο από 95% στην Ιρλανδία, τη Μεγάλη Βρετανία και την Ολλανδία. Διατροφικές πληροφορίες μορφής FOP είχε περίπου το 48% των προϊόντων, από 24% στην Τουρκία μέχρι και 82% στη Μεγάλη Βρετανία.³

 

Οι πιο διαδεδομένες μορφές BOP πληροφοριών ήταν, σε ποσοστό 84%, η μορφή πίνακα ή η μορφή γραμμικής λίστας, στις οποίες αναφέρεται η ενεργειακή αξία και η σύσταση σε θρεπτικά συστατικά,, με έμφαση, είτε στην ομάδα “Big 4” (θερμίδες, πρωτεΐνη, υδατάνθρακες, λίπος – σε ποσοστό 34%) είτε στην ομάδα “Big 8” (”Big 4” και σάκχαρα, κορεσμένο λίπος, φυτικές ίνες και νάτριο –σε ποσοστό 49%). Οι διατροφικοί ισχυρισμοί και η Ενδεικτική Ημερήσια Πρόσληψη (Guideline Daily Amounts - GDA) ήταν οι πιο συχνές μορφές διατροφικών FOP πληροφοριών, και εμφανίζονταν σε κατά μέσο όρο 25% των προϊόντων. Το εύρος του ποσοστού εμφάνισης των διατροφικών ισχυρισμών ήταν από 12% των προϊόντων στην Εσθονία έως 37% των προϊόντων στην Ιρλανδία και την Πορτογαλία, ενώ το εύρος εμφάνισης των GDA ήταν από 2% των προϊόντων στην Τουρκία έως 63% των προϊόντων στην Μεγάλη Βρετανία.³ Η Σουηδία και η Ολλανδία ήταν οι μοναδικές χώρες στις οποίες η εξάπλωση των «συμβόλων υγείας» (Swedish Keyhole, Choices logo, Healthy choice clover) υπερέβαινε το 10% (FOP)  των προϊόντων σε όλες τις κατηγορίες μαζί.

 

Διατροφική επισήμανση ανά κατηγορία προïόντος

Μεταξύ των πέντε κατηγοριών προϊόντων που εξετάστηκαν, οι διατροφικές ετικέτες ήταν πιο συχνές στα δημητριακά πρωινού: το 94% των προϊόντων αυτών είχαν επισήμανση μορφής BOP και το 70% μορφής FOP. Και πάλι, η μορφή BOP σε πίνακα ή γραμμική λίστα ήταν η πιο συχνή, δηλώνοντας είτε την ομάδα “Big 8” (78%) είτε την ομάδα “Big 4” (15%). Τα GDA, τα οποία είχαν μεγαλύτερη εξάπλωση στα ανθρακούχα αναψυκτικά, έφταναν σε μέγιστο ποσοστό 71% στα προϊόντα δημητριακών πρωινού στην Μεγάλη Βρετανία. Οι διατροφικοί ισχυρισμοί παρουσίαζαν την υψηλότερη εμφάνιση στα δημητριακά πρωινού, σε ποσοστό 82% στην Γαλλία (BOP) και σε ποσοστό 76% (FOP) στην Πορτογαλία. Τα «σύμβολα υγείας» ήταν συχνότερα στην Σουηδία στα δημητριακά πρωινού σε ποσοστό 47% και στην Ολλανδία στα γιαούρτια σε ποσοστό 27%· και στις δύο χώρες σε μορφή FOP.

 

Ανάμεσα στις πέντε κατηγορίες, το 5% (Δανία) και το 16% (Γαλλία) των προϊόντων απευθύνονταν σε παιδιά, όπως κρίθηκε από χαρακτηριστικά, όπως η παρουσία χαρακτήρων κινουμένων σχεδίων στη συσκευασία ή η χρήση αστείων χρωμάτων και παιχνιδιάρικων σχημάτων. Σχεδόν όλα αυτά τα προϊόντα διέθεταν διατροφικές πληροφορίες, κυρίως μορφής BOP.

 

Οι βάσεις για τη συνέχεια

 

Η διατροφική επισήμανση, η οποία είναι εθελοντική στην Ευρώπη, εκτός και αν γίνεται κάποιος διατροφικός ισχυρισμός ή ισχυρισμός υγείας, βρέθηκε στη μεγάλη πλειοψηφία προϊόντων που εξετάστηκαν, η παρουσία της, μάλιστα, φαίνεται να είναι υψηλότερη από παλαιότερα.² Οι επόμενες φάσεις του προγράμματος FLABEL θα εξετάσουν για τις διαφορετικές μορφές διατροφικής επισήμανσης την προσοχή που τους δίνεται, την ανάγνωση, την αρέσκεια, την κατανόηση και τη χρήση τους από τους καταναλωτές.

 

Βιβλιογραφικές Αναφορές 

1. FLABEL website: http://www.flabel.org/
2. European Advisory Services. The introduction of mandatory nutrition labelling in the European Union: An impact assessment. (Belgium DG SANCO, 2004):32.
3. Fernández Celemín L, Storcksdieck genannt Bonsmann S (2009). Current penetration of nutrition information on food labels in the EU 27 & Turkey. FLABEL webinar. http://www.focusbiz.co.uk/webinars/flabel/wp1/

FOOD TODAY 03/2010